Uyuşma

Alakarga Yayınevi, Ekim 2022, Uyuşma; “Şaşırtıcı bir başarıyla yazılmış, çok özel bir roman,” diye tanımlar yayınevi yeni yazarının eserini.

Elif Derviş adını ilk kez duyduğunuzu zannetseniz de dikkatli bir okursanız, çeviri eserlerinden birini elinize almış, sayfalarını karıştırmış hatta okumuşsunuzdur. Lakin bilmiyorsunuzdur. Mesela; Hemingway’in tüm kısa öykülerinin toplandığı bütünsel eser; Elif Derviş çevirisi. Öykü severler için bir baş yapıt olarak kabul gören o eserin çoğunuzun kütüphanesinde olduğundan eminim.

Uyuşma, yayınevinin de belirttiği üzere sıra dışı anlatımında ilerleyen kısa fakat kararında bir “ilk roman”; yapıtın toplam sayfasına göreyse bir “novella.”

Novella ’nın İtalyanca novella/novus sözcüğünden türediğini, otoriter görüşünde romanın küçük kardeşi kabul edildiğini biliyoruz. Tanımındaysa: öykülerden daha uzun, romandan daha kısa, ancak öyküden daha karmaşık olan anlatı türü; tıpkı roman (novel) gibi "yeni, taze, sıra dışı." Uyuşma, teknik olarak da o tanıma uyuyor.

Uyuşma kelime anlamında, canlının yaşamdan kopma ve bezginleşme haline hizmet ediyor. Öyle ki, insanı etkisi altına alan sarsıcı, yıpratıcı, sonucunda da kendi kendini tüketen bir süreçtir; bu sebeple ana karakterin bilinç akışında ilerleyen bir roman okuyacağımdan emin olarak sayfaları karıştırdım. Ana ve alt bölümlerin yönlendirici kısa ama öz başlığı, bölüm sayfalarındaki 5-7-5 hece ölçüsüyle yazılmış üç mısradan oluşan haikular ve nesnel çizim anlatıları inceleyince kendimce zannettiğim bilinç akışı türünden hemen uzaklaştım.

Kesinlikle, gerçek ve gerçeküstü anlatıda ilerleyen bir roman Uyuşma.

Girişteki: Ursula K. Le Guin / Yerdeniz Büyücüsü kısa alıntısı da E. Derviş’in yansıtmak istediği özgün anlatının bir işaretiydi. Eserin arka kapak bilgisi de saptamamı kendi içinde doğruladı: “bizimkine çok benzeyen bir dünya.” Demek ki eser fantastik değildi.

Ana karakterin ruhsal büyüme ve iyileşme sürecini çoğulcu geçişlerle yaptığı bir anlatı Elif Derviş’in romanı. Gerçeklik ile fantastiğin ortasında, gerçek ve gerçeküstünün birbiri içinden geçen kısmen düzenli, yer yer düzensiz salınımında ilerliyor; bilinmezliğe akış sürprizlere dolu. Doğaüstü fenomen rehberler, akıl çerçevesine yerleştirilemeyen ilginç mekânlar ve olaylar. Okuyucusunu anlatının odağına çeken kısa başlıklar, haikular ve nesnel çizimler de geçişteki keskin sınırları yumuşatıyor.

Çoğulcu olayların anlatımında, ana karakterin sağılmasına hizmet eden rehberin sürekli tekrar ettiği, “Geçecek. Biraz sabır, biraz inanç,” göndermesindense, rehberin kendisine “Siz,” denilmesindeki ısrarına, ana karakterin inatla “Sen,” demesi daha güncel bir varoluş savaşı. Ve o şeklin bir saygı göstergesi olmadığını ifade eden satırlar tam yerinde. Birbirini tamamlayan olgular farklılıklarıyla eserin içine yedirilmiş; kesinlikle çok özel bir roman Uyuşma.

Kaldı ki saygının ancak üslup ile verildiğini, hitaptaki “siz” ısrarının bir inanç eksikliği ürünü olduğunu yaşayarak öğrenen bir nesiliz. Öz güvenle birlikte bireyin kendisine duyduğu inanç pekişirse yansımasında saygı açığa çıkar. Kabullenişteyse inanç, insanlık için hem önemli hem farklı şeyler içerir fakat bireyi ayakta tutan en bariz duygulardan biridir. Kendine inanmak inançla mümkün olur ve başarıyı getirir. Eserin ana karakterinin de sorunu inançtan yoksun olması ve uyuşma halinden çıkma süreci.

Şunu da belirtmek isterim, Elif Derviş’i yazar olarak belirgin bir türe indirgemek için çok erken. Kaldı ki, o, edebiyatın her halinde var olacak kadar donanımlı. İlk çevirisi 2003’te Frida ile adından söz ettiren E. Derviş, çeşitli dergilerde yayımlanan öykülerinin yanı sıra, yarışmalarda dereceye giren öyküleriyle de biliniyor. Ve ilk esere varana kadar dünya çapındaki yazarların farklı konulardaki on eserinin çevirisi; emek büyük, bir yazar olarak dolum süreci uzun.

İtiraf ederim ki; Elif Derviş’in çevirilerine ben de Uyuşma okumasını yaparken vâkıf oldum. Uyuşma okuması yapmak bile bir ayrıcalık; kıssadan hisse almak isteyenlere duyurulur…

Teşekkürler Elif Derviş.

Alakarga 2022, 128 sf.